بررسی تطبیقی معماری دورۀ پهلوی اول و دوم از منظر نشانه‌شناسی و معناشناسی (مطالعات موردی موزۀ ایران باستان و موزۀ هنرهای معاصر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

2 استادیار گروه معماری، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران.

چکیده

این پژوهش به تحلیل و بررسی لایه‌های تشکیل‌‌دهنده و عوامل مؤثر در ساخت بناهای ماندگار و همچنین چگونگی ارزیابی و دسته‌‌بندی انواع نشانه‌‌ها و دیدگاه‌‌های نشانه‌‌شناسی و معناشناسی در جهت الگوبرداری از معماری اصیل ایرانی می‌پردازد. به این صورت که ابتدا با روش تحقیق تطبیقی-تحلیل محتوا و رویکرد نشانه‌شناسی با مطالعات کتابخانه‌‌ای و میدانی، به بررسی سطوح مختلف نشانه‌شناسی و معناشناسی و دیدگاه نظریه‌‌پردازان در این حوزه و سپس به بررسی تطبیقی دو نسل از معماری ایرانی: موزة ملی ایران‌‌ باستان و موزة هنرهای معاصر در دوره‌‌های پهلوی اول و دوم و بررسی شباهت‌‌ها و تفاوت‌‌های موجود در مؤلفه‌‌های بنیادین میان این دو بنا می‌پردازد. در ادامه با کدگذاری و دسته‌‌بندی اولیه، ضمن تحلیل مفاهیم در سه سطح اول، دوم و سوم  معانی صریح، معانی ضمنی و معانی نمادین استخراج می‌شوند. یافته‌‌های تحقیق نشان دادند که موزه‌‌ها از لایه‌‌های مختلفی که در وحدت و یکپارچگی با یکدیگر قراردارند تشکیل شده و معانی و مفاهیم را از طریق پنج لایه با عناوین لایة ساخت، محیطی، دسترسی‌‌ها، کالبدی-عملکردی و منظر به مخاطب منتقل می‌‌سازند. نتایج نشان داد که خوانش معماری موزه‌‌ها، از اهمیت قائل شدن و توجه به لایه‌‌های شاکلة آن و معناسازی طرح بر طبق لایه‌‌های آن حاصل می‌‌شود و طراحان موزه‌‌های موردبررسی در تلاش بوده‌‌اند که با عنایت و اهمیت به سطوح و لایه‌‌های تشکیل دهندة موزه‌‌ها، در عین توجه به جنبه‌‌های کارکردی مطلوب، منعکس‌کنندة مفاهیم زیباشناختی معماری ایرانی بوده و ضمن توجه به نیازهای کاربران، مفاهیم معماری ایرانی را بازآفرینی کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Comparative Architecture of the First and Second Pahlavi Periods from a Semiotic and Semantics Approach (Case Studies: the Museum of Ancient Iran and the Museum of Contemporary Art)

نویسندگان [English]

  • Adib Ahmadi 1
  • Mohammad Azad Ahmadi 2
1 Department of Architecture, Sanandaj Branch, Islamic Azad University, Sanandaj, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Architecture, Sanandaj Branch, Islamic Azad University, Sanandaj, Iran.
چکیده [English]

This study analyzes the constituent layers and effective factors in the construction of permanent buildings, as well as how to evaluate and classify the types of signs and semiotic and semantic views in, to emulate the original Iranian architecture. A comparative content analysis and a semiotic and semantics approach were used to analyze the data gathered through library and field studies. Different levels of semiotics and the views of theorists in this field were studied, and then a comparative study of the two museums was carried out and the similarities and differences between the basic components of these two buildings were studied. Then, with the initial coding and categorization, while analyzing the concepts, explicit meanings, implicit meanings, and symbolic meanings were extracted. The research findings show that museums are composed of different layers that are in unity and integration with each other and meanings and concepts through five layers with the titles of construction layer, environment, access, physical-functional layer, and landscape. The study shows that the legibility of the architecture of museums is achieved by paying attention to the layers of its structure and making sense of the design according to those layers. The designers of the museums under study have tried to pay attention to the levels and layers that make up museums while paying attention to the desired functional aspects. Reflect the aesthetic concepts of Iranian architecture while paying attention to the needs of users, recreating the concepts of Iranian architecture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semiotics
  • Levels of Meanings
  • Iranian Architecture
  • Layers of Architecture
  • Coding
  • اکبری، علی‌اکبر و بذرافکن، کاوه و تهرانی، فرهاد و سلطان‌زاده، حسین. (1396). بازشناسی نگرش به زمینه در بناهای ساخته شدة میدان مشق تهران در دورة پهلوی اول. فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 8 (30)، 14-5.

    • اکو، امبرتو. (1387). نشانه‌شناسی (ترجمة پیروز ایزدی). تهران: ثالث.
    • باقری، سحر و عینی‌‌فر، علیرضا. (1392). تدقیق و تحدید حوزة شمول و نمود نشانه‌‌ها در معماری. معماری و شهرسازی آرمان‌‌شهر، 9(17)، 1-10.
    • بانی‌مسعود، امیر. (1390). معماری معاصر ایران (در تکاپوی بین سنت و مدرنیته). تهران: هنر و معماری قرن.
    • پورجعفر، محمدرضا و منتظرالحجه، مهدی. (1389). نشانه‌‌های شهری: تعاریف، گونه‌شناسی، مکان‌یابی، برنامه‌ریزی و طراحی. تهران: نشر طحان.
    • پورجعفر، محمدرضا؛ صادقی، علی‌رضا و یوسفی، زاهد. (1387). ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳﻲ اﺛﺮ ﻣﻌﻨﺎ در ﺟﺎوداﻧﮕﻲ ﻣﻜﺎن؛ نمونة موردی: روستای هورامان تخت کردستان. مسکن و محیط روستا، 28 (125)، 2-17.
    • توکلی نیا، جمیله؛ صرافی، مظفر و دستواره، فرشته. (1396). تحلیل تطبیقی رهیافت های مرتبط با شهر ایرانی-اسلامی. فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 7 (28)، 20-5.
    • تقی‌زاده، علیرضا و تقوایی، ویدا. (1398). محوربندی فضایی سیر تجلی وحدت در کثرت در معماری خانه‌های سنتی شوشتر نمونه موردی خانه امین زاده و خانه گازر. هویت شهر، 13(4)، 108-91.
    • حیدری، شاهین. (1395). درآمدی بر روش تحقیق در معماری با نگرشی تحلیلی بر پایان‌نامه نویسی معماری. چاپ سوم، ویرایش سوم، تهران: ناشر کتاب فکر نو.
    • حق‌جو، امیر؛ سلطان‌زاده، حسین، تهرانی، فرهاد و آیوازیان، سیمون. (1398). گرایش‌‌ها و رویکردهای نظری معماری بناهای دولتی و حکومتی دورة پهلوی اول و دوم. مطالعات هنر اسلامی، 15(34)، 154-170.
    • حمه‌جانی، یوسف؛ بایزیدی، قادر و سحابی، جلیل. (1396). مطالعة کیفی دلالت‌های معنایی معماری هورامان تخت از منظر نشانه شناسی. ماهنامه علمی-پژوهشی باغ نظر، 14(57)، 45-62.
    • خانی‌‌زاد، شهریار. (1391). طراحی موزه در ایران و جهان (اصول و مبانی معماری و طراحی داخلی). تهران: هنر و معماری قرن.
    • دانشگرمقدم، گلرخ؛ بحرینی، سیدحسین و عینی‌‌فر، علیرضا. (1390). تحلیل اجتماع‌پذیری محیط کالبدی متأثر از ادراک طبیعت در محیط انسان‌ساخت. هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، (45)، 25-36.
    • دباغ، امیرمسعود و مختاباد امرئی، سید مصطفی. (1393). چارچوبی نوین برای خوانش مساجد تهران معاصر. نقش جهان. 4(2)، 29-42.
    • دباغ، امیرمسعود. (1394). خوانش معماری از منظر نشانه‌شناسی. اطلاعات حکمت و معرفت،10(6)، 22-17.
    • دیانت، فرشته. (1395). بررسی اهمیت نشانه‌‌شناسی(دلالت معنایی) در عکس‌‌های مفهومی. مبانی نظری هنرهای تجسمی، (4)، 71-84.
    • راد، محمد‌‌مهران و قبادیان، وحید. (1397). مطالعة تطبیقی ساختار معماری موزة ملی ایران باستان و کشف رابطة آن با کاخ تیسفون. ایوان چهارسو، (3)، 106-93.
    • رضوی‌‌فر، املی و غفاری، حسین. (1390). ﻧﺸﺎﻧﻪ‌‌شناسی پیرس در پرتو فلسفه، معرفت‌شناسی و نگرش وی به پراگماتیسم. فلسفه، 39(2)، 5-36.
    • روشن، محبوبه و شیبانی، مهدی. (1393). نشانه‌‌شناسی و معنایابی مفاهیم عرفان‌شناختی در معماری و شهرسازی با تلفیق «عرفان اسلامی و رمزگان امبرتو اکو» موردپژوهی: معماری صفوی مکتب اصفهان. مدیریت شهری و روستایی، (38)، 151-172.
    • سخاوت‌‌دوست، نوشین و البرزی، فریبا. (1397). تأملی بر نشانه‌شناسی فضاهای ورودی خانه‌های دورة قاجار شهر قزوین از دیدگاه فردینان دو سوسور، چارلز سندرس پیرس و امبرتو اکو. هویت شهر، 12(34)، 79-69.
    • سعیدی‌‌رضوانی، نوید؛ دانش‌‌پور، حمیدرضا و دانش‌‌پور، امیررضا. (1392). ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ دﺳﺘﺮﺳﻲ (مطالعة موردی: شیراز، محلة معالی‌آباد و ملاصدرا). پژوهش‌‌های جغرافیای انسانی، 46(1)، 215-236.
    • سلیمانی، محمدرضا؛ اعتصام، ایرج و حبیب، فرح. (1392). بازشناسی مفهوم و اصول هویت در اثر معماری. هویت شهر، 10(25).
    • شعله، مهسا. (1388). روش‌شناسی تحلیل حوزه‌های نشانه-معنایی شهر. هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 39(5)، 101-116.
    • قائمی‌‌نیا علیرضا. (1385). امکان و چگونگی علم دینی نشانه‌‌شناسی و فلسفة زبان. ذهن، (27)، 3-24.
    • قدمی، مصطفی؛ ملکشاهی، غلامرضا؛ اکبری‌‌مهام، امیر و محسنی، ایرج. (1390). بررسی کیفیت کالبدی و کارکردی مبادی ورودی شهر، نمونة مورد مطالعه: شهر بابلسر. جغرافیا و توسعه، 9(21). 181-197.
    • کامل نیا، حامد و مهدوی نژاد، محمد جواد. (1395). آشنایی با معماری معاصر از شرق تا غرب بررسی مبانی مفاهیم و ریشه‌های شکل‌گیری آن. چاپ پنجم، تهران: علم معمار رویال.
    • کارتر، پیتر. (1386). میس وندرو (ترجمة امیرحسین هاشم زاده). تهران: خاک.
    • ماهان، امین و منصوری، سیدامیر. (1395). مفهوم منظر با تأکید بر نظر صاحبنظران رشته‌‌های مختلف. باغ نظر، 14(47)، 17-28.
    • مثنوی، محمدرضا و وحیدزادگان، فریبا. (1393). بازآفرینی نظام مفهوم و معنای باغ ایرانی در باغ‌شهر ایرانی-اسلامی. نقش جهان، 4(1)، 27-35.
    • مرادی، خدیجه و رضایی شریف‌‌آبادی، سعید. (1397). نشانه‌شناسی و اف.آر.بی.آر. مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، 10(23)، 1-14.
    • معین، محمد. (1384). فرهنگ دوجلدی معین. تهران: آدانا (چاپ پارس نوین).
    • مؤمنی، کوروش و مسعودی، زهره. (1395). رابطة فرهنگ و معماری (با بررسی موزة هنرهای معاصر تهران). جلوة هنر، 8(1)، 67-83.
    • میرغلامی، مرتضی؛ شهانقی، امیرواعظ و رباطی، محمدبشیر. (1391). نشانه‌‌شناسی شهری و نقش آن در خوانایی و شناسایی محیط؛ مطالعة موردی: محلة نازی‌‌آباد تهران. نقش جهان، 3(1)، 31-42.
    • میرمقتدایی، مهتا؛ موسویان، سید محمدفرید و گماریان، پیمان. (1394). مقایسة تطبیقی جایگاه مبحث انرژی در سیستم برنامه‌ریزی شهری آلمان و ایران. باغ نظر، 13 (43)، 91-100.
    • نژادابراهیمی، احد؛ قره‌‌بگلو، مینو و وفایی، سیدمسعود. (1397). عوامل مؤثر بر ارتباط و نشانه‌شناسی در معماری (مطالعة موردی: مسجد کبود تبریز). جاویدان خرد، 15(34)، 179-202.