مطالعۀ تطبیقی شیرهای سنگی دو منطقۀ اردل و بازفت در چهارمحال و بختیاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه گرافیک، مؤسسۀ آموزش عالی سپهردانش معاصر، اصفهان، ایران.

2 کارشناس ارشد، گروه هنرهای گرافیک، مؤسسۀ آموزش عالی سپهردانش معاصر، اصفهان، ایران.

3 مربی، گروه هنرهای گرافیک ، مؤسسۀ آموزش عالی سپهردانش معاصر، اصفهان، ایران.

چکیده

شیر سنگی (بردشیر) یکی از نمادهای فرهنگی ایل بختیاری است و به نشانة شجاعت بر مزار جوانان، پهلوانان، افراد بزرگ و سرشناس قرار می‌دهند. این تندیس‌ها در رشته‌کوه‌های زاگرس و بیرون از این حوزه در منطقه‌ای وسیع و پهناور به نام بختیاری که امروزه شامل چند استان می‌باشد، طی چندین قرن ساخته می‌شد؛ این تندیس‌ها که از گذشته تاکنون، با فرم و حالت‌های مختلف ساخته‌ می‌شوند، مزین به نقوشی هستند که از بطن تاریخ فرهنگی، اجتماعی و دینی مردمان این مناطق نشأت می‌گیرند. این مقاله با هدف شناخت دوره‌های زمانی شیر ‌سنگی سعی در پاسخ به این سوأل دارد که شیرهای سنگی منطقة اردل و بازفت از نظر فرم و نقوش حک‌شده روی آن‌ها چه نقاط اشتراک و تفاوت‌هایی دارند و این فرم‌ها و نقوش چه مفاهیمی را در بر می‌گیرند؟ پژوهش پیش‌رو به روش توصیفی–تحلیلی و با رویکرد تطبیقی و مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی به ارزیابی و مقایسة تطبیقی شیرهای سنگی این دو منطقه پرداخته و طی  بررسی‌های انجام شده این نتایج حاصل شد. فرم و نقوش شیرهای سنگی در هر فامیل و طایفه متفاوت است. همچنین نتایج نشان می‌دهد که شیرهای سنگی منطقة اردل نسبت به شیر سنگی منطقة بازفت قدمت بیشتری داشته و نقوش حک‌شده روی آن از جزئیات بیشتری برخوردار است. تکرار نقوش حک‌شده بر شیرهای سنگی نشان‌دهندة حاکم بودن الگویی مشخص بر تزئین شیرهای سنگی است. همچنین مضمون این نقوش و فرم شیرهای سنگی بازتابی از روحیات مردم ایل بختیاری و ارزش‌های فرهنگی و دینی آن‌ها می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Stone Lions in two Regions of Ardal and Bazoft in Chaharmahal and Bakhtiari

نویسندگان [English]

  • Alireza Mohammadi milasi 1
  • Ahmadreza Mirmoghtadaie 2
  • Iman Tajmiri 3
1 Assistant Professor, Faculty of Visual Arts, Sepehr Danesh Moaser Higher Education Institution, Isfahan., Iran.
2 Master of Graphic Design, Sepehr Danesh Moaser Higher Education Institute of Isfahan, Iran.
3 Instructor of the Faculty of Visual Arts Sepehr Danesh Moaser Higher Education Institution, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

The stone lion (Bardshir) is one of the cultural symbols of the Bakhtiari tribe, and as a sign of courage, they are placed on the graves of young people, athletes, and great and famous people. 
These statues were built in the Zagros mountains and outside this domain in a vast area called Bakhtiari, which today includes several provinces, over several centuries. These statues, which have been made from the past to the present, with different forms and modes, are decorated with motifs that originate from the cultural, social, and religious history of the people of these regions. 
With the aim of knowing the periods of the stone lion, this article attempts to investigate the similarities and differences between the stone lions in Ardal and Bazoft regions in terms of the form and carved motifs and examine the concepts which these forms and motifs represent. 
The present research used the descriptive-analytical method and employed the comparative approach Library and field studies were conducted to evaluate and compare the stone lions of these regions. The results of the investigations show that the forms and motifs of stone lions are different in every family and clan. Also, the results show that the stone lions in Ardal region are older than the stone lions in Bazoft region, and the carved motifs on them are more detailed. Repetition of motifs carved on stone lions shows that a specific pattern dominates the decoration of stone lions. Also, the theme of these motifs and the forms of stone lions reflect the spirit of Bakhtiari people and their cultural and religious values.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bakhtiari clan
  • Stone lion
  • Form
  • Motifs
  • افشار سیستانی، ایرج. (1382). گردشگری و میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری. تهران: نشر قلم آشنا.

    • پورکریم، هوشنگ. (1342). سنگ مزارهای ایران. هنر و مردم، (12)، 31-39.
    • تناولی، پرویز. (1388). سنگ قبر. چاپ اول، تهران: نشر بنگاه.
    • جهانگیریان، اعظم. (1393). اسطورة شیر در فرهنگ ایرانی با تأکید بر شیرهای سنگی استان چهارمحال و بختیاری (رسالة منتشرنشدة کارشناسی ارشد پژوهش هنر). دانشگاه هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، تهران، ایران.
    • حاجت‌پور، موسی. (1384). از لالی تا چهارمحال و بختیاری.چاپ اول، اهواز: نشر معتبر.
    • حیدری نوروزی، عباس. (1389). گزیده‌ای از تاریخ ایران "سرگذشت ایل بختیاری". قم: انتشارات سلسله.
    • جوادی، شهره؛ نیکویی، علی و آورزمانی، فریدون. (1401). مجموع مقالات مربوط به آیین مهر و میترایسم.
    • زمانی، نرجس. (1388). نگاهی نوین به حفاظت شیرسنگی در محوطة قبرستان‌های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری (رسالةکارشناسی ارشد پژوهش هنر). دانشکدة هنر، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، تهران.
    • سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. دانشنامة تاریخ معماری ایران‌شهر. بایگانی‌شده از نسخة اصلی در 23 اکتبر 2015، بازبینی‌شده در 19/5/2011.
    • شریفی‌نیا، اکبر؛ ساریخانی، مجید؛ دولت‌یاری، عباس و بائمی، نعیمه. (1394). شناخت و بررسی مضامین و نقوش تزئینی سنگ قبور شهرستان دره‌شهر در استان ایلام، هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، 21(1)، 23-35.
    • شوالیه ژان و گربران آلن. (1385). فرهنگ نمادها (ترجمة سودابه فضایلی). تهران: نشر جیحون.
    • صحراشکاف، پرویز. (1388). بردشیر (شیرسنگی). اهواز: نشر معتبر.
    • صفی‌نژاد، جواد. (1380). لرهای ایران لر بزرگ، لر کوچک. تهران: نشر آتیه.
    • طاهری، صدرالدین. (1391). گوپت وشیردال در خاور باستان. هنرهای تجسمی،17(4)، 13.
    • قنبری‌عدیوی، عباس. (1390). جستاری در فرهنگ و هنر بختیاری. شهرکرد: نشر نیوشه.
    • قنبری عدیوی، عباس. (1391). پژوهشی دربارة شیرسنگی در بختیاری. شهرکرد: نیوشه.
    • گرترود، جابز. (1370). سمبل‌ها، کتاب اول: جانوران (ترجمة محمدرضا بقاپور)، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.
    • محمدی میلاسی، علیرضا. (1393). تداوم نقوش و هنر‌های جنبی معماری ساسانی در معماری دورة صفوی (رسالة منتشر نشدة دکتری معماری)، دانشکدة معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
    • مددی، حسین. (1386). نماد در فرهنگ بختیاری. اهواز : نشر مهزیار.