پدیدارشناسی باغ ایرانی براساس نظریۀ روانشناختی ادراک گشتالت (نمونۀ موردی: باغ شازده ماهان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری، گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 گروه معماری، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

باغ ایرانی با سابقة درخشان خود، به‌عنوان بهترین الگوی منظرسازی در ایران، محصول تعامل انسان ایرانی در مواجهه با طبیعت است. این تعامل به‌صورت یک رابطة دوطرفه مابین انسان و طبیعت برقرار است و باعث تأثیر متقابل انسان و طبیعت بر یکدیگر می‌شود. هدف اصلی این پژوهش بازشناسی و تحلیل باغ ایرانی با تکیه‌بر دیدگاه روان‌شناختی گشتالت و تأثیر آن بر ادراک انسان از محیط پیرامون است. این تحقیق به چگونگی تأثیرگذاری اصول ادراک دیداری گشتالت بر انسان در درک نظام‌های کالبدی موجود در باغ ایرانی می‌پردازد. پژوهش حاضر با استفاده از روش پدیدارشناسی و پژوهش موردی در رویکردی قیاسی با ارائة ویژگی‌های روان‌شناختی و کارکردی موجود در باغ ایرانی به تطبیق قوانین گشتالت و نظام‌های کالبدی موجود در باغ شاهزادة ماهان کرمان می‌پردازد تا با بررسی آن‌ها سهم هرکدام را در استفاده از قوانین گشتالت بازیابد. در این روند با بهره‌گیری از قوانین ادراک گشتالت به ساده‌سازی هندسة موجود در باغ‌های ایرانی پرداخته و علاوه بر آن به تأثیر این قوانین در ادراک محیط پیرامون در نمونة موردی پرداخته شده است. باغ ایرانی به‌عنوان یک کل، حاصل پیوستگی عناصری است که به‌تنهایی ازلحاظ کالبدی دارای معنی و مفهوم خاصی نیستند. درصورتی‌که با قرارگیری این عناصر در کنار یکدیگر (با تفکر، هندسه و جهان‌بینی خاص) مفهوم والایی به نام باغ ایرانی شکل می‌گیرد. باغ ایرانی بر نگرش و باورهای شخصی انسان ایرانی در مواجهه با محیط پیرامون متکی است و از همین رو تنها یک اثر هنری نیست بلکه یک پدیدة فرهنگی و چندبعدی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Phenomenology of Persian Garden Using Gestalt Psychological Theory of Perception (Case Study: Shahzadeh Mahan Garden)

نویسندگان [English]

  • Mehrdad Azizi Ghahroudi 1
  • Ali Asgari 2
1 Ph.D. Candidate in Architecture, Department of Architecture, College of Architecture and Urban Design, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Department of Architecture, Shahr-e-Qods Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The Persian garden, with its rich history, is the best landscaping pattern in Iran. It is the result of an interaction between an Iranian man and nature. The interaction between man and nature is reciprocal, meaning that one affects the other. This study aims to analyze the Persian garden using the Gestalt psychology perspective to investigate its effects on human perceptions of the surrounding environment. This study also investigates how Gestalt visual principles affect human perception of the existing structural systems of Persian gardens. To examine the extent to which Gestalt laws and structural systems match with the case study of Shahzadeh Mahan Garden, this study uses a phenomenological method and an analogical approach. For this purpose, this study scrutinizes the psychological and functional characteristics of the Persian garden, which can reveal the extent to which each of its features reflects the use of Gestalt laws. In this process, Gestalt perception laws were used to simplify the existing geometry of Iranian gardens and to investigate the effects of these laws on the perception of the surrounding environment in the case study. The findings suggest that the Persian garden, as a whole, results from the consistency of some elements whose structures by themselves do not convey a specific meaning. The great concept of the Persian Garden takes form as its elements (e.g., thinking, geometry, and a specific worldview) are arranged along with each other. The Persian garden is based on the Iranian person’s attitudes and beliefs in the face of his surroundings; thus, it is a cultural and multi-dimensional phenomenon rather than an artwork.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Garden
  • Simplification
  • Geometry
  • Phenomenology
  • Gestalt psychology
  • اتکینسون، ریجاردسی و هیلگارد، ارنست روپیکوت. (1378). زمینة روانشناسی (ترجمة محمدتقی براهنی) (ج. 1). تهران: رشد.
  • ایروانی، محمود و خداپناهی، محمد کریم. (1394). روانشناسی احساس و ادراک. تهران: سمت.
  • بنی‌هاشمی، سمانه. (1389). اصل گشتالت در علوم مختلف و کاربرد آن در معماری و شهرسازی. آبادی، 31 (66)، 76-84.
  • پاکزاد، جهانشاه و بزرگ، حمیده. (1391). الفبای روانشناسی محیط برای طراحان. تهران: آرمان‌شهر.
  • خسروی، زهره. (1382). مبانی روان‌شناختی جنسیت. تهران: دانشگاه الزهرا.
  • سرمدی ،صدف؛ شاهچراغی، آزاده و کریمی فرد، لیلا. (1399). فرایند ادراک منظر بر پایة ادراکات حسی و عقلی. باغ نظر، 17(88)، 27-38.
  • شاپوریان، رضا. (1386). اصول کلی روانشناسی گشتالت. تهران: رشد.
  • شاهچراغی، آزاده. (1388). تحلیل فرایند ادراک محیط باغ ایرانی بر اساس نظریة روانشناسی بوم‌شناختی. هویت شهر، 3 (5)، 71-84.
  • شاهچراغی، آزاده. (1389). پارادایم‌های پردیس. تهران: جهاد دانشگاهی.
  • شیرازی، محمدرضا. (1391). معماری حواس و پدیدارشناسی ظریف یوهانی پالاسما. تهران: رخداد نو.
  • طهوری، نیر؛ شریفیان، محمدامین؛ اعتصام، ایرج و ذبیحی، حسین. (1398). مطالعة تطبیقی پدیدارشناسی معماری در نظریات یوهانی پالاسما و استیون هال. کیمیای هنر، 8 (33)، 63-80.
  • گروتر، یورگ کورت. (1386). زیبایی‌شناسی در معماری (ترجمة جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون). تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
  • گلستانی، نفیسه؛ خاک زند، مهدی؛ فیضی، محسن و کریمی باقر. (1399). تبیین ارتباط دوسویة ادراک منظر و مشارکت در فرایند توسعة منظر مشارکتی. باغ نظر، 17(90)، 35-54.
  • لنگ، جان. (1390). آفرینش نظریه معماری (ترجمة علیرضا عینی‌فر). تهران: دانشگاه تهران.
  • محمدپور، احمد. (1397). ضد روش: زمینه‌های فلسفی و رویه‌های عملی در روش‌شناسی کیفی. تهران: لوگوس.
  • مرتضوی، شهرناز. (1380). روانشناسی محیط و کاربرد آن. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
  • نعیما، غلامرضا. (1387). باغ‌های ایران. تهران: پیام.
  • نیچه و دیگران. (1385). هرمنوتیک مدرن: گزینة جستارها (ترجمة بابک احمدی، مهران مهاجر و محمد نبوی). تهران: مرکز.
  • هال، استیون؛ گومز، آلبرتو پرز و پالاسما، یوهانی. (1394). پرسش‌های ادراک؛ پدیدارشناسی معماری (ترجمة علی ‌اکبری و محمدامین شریفیان). تهران: پرهام نقش.
  • همتی، مرتضی و صابونچی، پریچهر. (1400). ادراک‌کننده، ادراک شونده، محصول ادراک (ارزیابی تعابیر صاحب‌نظران از مؤلفه‌های تعریف منظر). منظر، 13(56)، 14-29.
  •  
  • Colaizzi, P. F. (1978). Psychological Research as the Phenomenologist Views it. In R. S. Valle & M. King (eds.), Existential Phenomenological Alternatives for Psychology, pp. 119-135. New York: Oxford University Press.
  • Fechner, G. T. (1860). Elemente der Psychophysik. Leipzig: Thoemmes Continuum.
  • Moustakas, C. (1994). Phenomenological Research Method. London: Sage Publication, Inc.
  • Nan, L., Sharf, A., Xie, K., Wong, T. T., Deussen, O., Cohen-Or, D., & Chen, B. (2011). Conjoining gestalt rules for abstraction of architectural drawings.ACM Transactions on Graphics (TOG), 30(6), 1-10.
  • Pallasmaa, J. (2005). The Eyes of the Skin: Architecture and the Senses. (2nd ed.). Hoboken: John Wiley & Sons.
  • Perez-Gomez, A. (1990). Architectural Representation in the Age of Simulacra. Skala, 20, 42.
  • Perez-Gomez, A. (2016). Attunement: Architectural Meaning after the Crisis of Modern Science. Cambridge: The MIT Press.
  • Spiegelberg, E. (Ed.). (2012). The phenomenological movement: A historical introduction (Vol. 5). Berlin: Springer Science & Business Media.
  • Wundt, W. (2016). Principles of Physiological Psychology. London: Wentworth Press.
  • Zumthor, P. (2006). Atmospheres: Architectural, Environments, Surrounding Objects. Basel: Birkhäuser.