معرفی و تحلیل نمادین در نقوش پتۀ کرمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد هنر نقاشی ایرانی، دانشگاه تهران، ایران.

2 استادیار گروه مطالعات عالی هنر، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

چکیده
پته‌دوزی از هنرهای تزیینی-کاربردی است که از گذشته‌های دور، نزد زنان زرتشتی کرمان رایج بوده و هنری خاص و پرطرفدار محسوب می‌شده ‌است. امروزه نیز پته را در تزیین انواع وسایل دکوراتیو و کاربردی می‌توان مشاهده کرد و دلیلی بر همه‌گیری این هنر نزد مردم شده ‌است. در پژوهش پیش رو تلاش شد با شناسایی نقوش و نمادشناسی آن‌ها به معرفی، رمزگشایی و رفع ابهامات موجود در زمینة نقش‌های  اصیل و جدید پتة کرمان پرداخته شود. تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و به جهت کیفیت توصیفی-تحلیلی است. جمع‌آوری اطلاعات به صورت مطالعات کتابخانه‌ای (اسنادی) و میدانی (گفت‌وگوی حضوری با کارشناسان، شامل افراد: دوزنده، رفوگر و فروشندة پته) انجام پذیرفت که از نظر جامعة آماری 21 نقش از نقوش پته در قالب جدول مورد تحلیل قرارگرفتند. در تقسیم‌بندی نقوش پته، سه دستة اصلی و هرکدام شامل تقسیم‌بندی‌های کوچک‌تر را می‌توان نام برد:1. گیاهی 2. هندسی و انتزاعی 3. پرندگان. برخی از نقش‌ها مانند سرو درگذشته متداول بوده‌اند، اما برخی نیز مانند خفاشی در دوران معاصر مورد استفاده قرارگرفته‌اند. نقوش نام‌برده غالباً نمادین هستند (درخت سرو نماد جاودانگی، ترنج نماد حرکت به سمت کمال آغازین) اما برخی از نقش‌ها صرفاً برگرفته از طبیعت و گاه ذهنی و یا تاکنون شناخته نشده‌اند (از جمله: گل شکوفه و رز که برای پرکردن فضای زمینه کاربرد دارند). هنرهای دستی در هر دوره بازنمایی اعتقادات، سلایق، افکار و فرهنگ حاکم بر آن دوره است که با بررسی هنر و فرهنگ می‌توان به ویژگی‌های خاص هرکدام در ادوار مختلف پی‌برد. بر این اساس هنر پته‌دوزی کرمان به جهت قدمت، اصیل‌ترین هنر این خطه محسوب می‌شود و نقش و نگاره‌های آن، بازتاب فرهنگ کهن زرتشتی است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Introduction and Symbolic Snalysis of Pateh Motifs of Kerman

نویسندگان [English]

  • Atefeh Garossi 1
  • Shohreh avadi 2
1 M.A. of Iranian Art Painting, University of Tehran, Iran.
2 Assistant Professor of Advance studies of Art, Fine Arts Campus, University of Tehran, Iran. Abstract
چکیده [English]

Embroidery of Pateh is one of the decorative-applied arts that has been common among Zoroastrian women in Kerman since ancient times and has been considered a special and popular art. Even today, Pateh can be seen in decorating all kinds of decorative and functional items, which has become a reason for the spread of this art among the people. ​​In the present research, an attempt was made to introduce, decipher and eliminate the existing ambiguities in the field of original and new motifs of Kerman’s Pateh by identifying the motifs and their symbolism. The article is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in quality. Data collection was done in the form of library (documentary) and field studies (face-to-face conversations with experts, including: tailor, mender and seller of Pateh). From the statistical population, 21 types of Pateh motifs were analyzed in the form of a table. In the division of Pateh motifs, three main categories and each of them including smaller divisions can be named: 1- Plant 2- Geometric and abstract 3- Birds. Some motifs have been common in the past, such as cypress, but some have been used in modern times, including bats. The above-mentioned motifs are often symbolic (cypress tree symbolizes immortality, bergamot symbolizes the movement towards the initial perfection) but some motifs are taken only from nature and sometimes mentally, or are not known until now, such as: (flowers and roses that are used to fill the background space). Handicrafts in each period are a representation of the beliefs, tastes, thoughts, and culture of that period that by examining art and culture, one can realize the specific characteristics of each in different periods. Accordingly, Kerman’s Pateh embroidery is considered to be the most original art of this region due to its antiquity, and its motifs and drawings are a reflection of the ancient Zoroastrian culture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pateh
  • Zoroastrian
  • Plant motifs
  • Geometric motifs
  • Birds motifs
• باقی، طاهره. (1388). دنیای هنر پته دوزی. تهران: حافظ.
• بهزادی، رقیه. (1392). فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، چاپ دوم. تهران: نشر فرهنگ معاصر.
• بهمنی، پردیس. (1389). سیرتحول و تطور نقش و نماد در هنرهای سنتی. تهران: نشر دانشکدة هنر و رسانه.
• پرهام، سیروس. (1371). دستبافته‌های عشایری و روستایی، جلد2. تهران: انتشارات امیرکبیر.
• دانشگر، احمد. (1376).  فرهنگ جامع فرش یادوارة اسدی (دانشنامة فرش). تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
• دادور، ابوالقاسم و منصوری، الهام. (1385). درآمدی بر اسطوره‌ها و نمادهای ایران وهند در هند باستان. تهران: انتشارات دانشگاه الزهرا و کلهر.
• دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
• دهقان، فرزانه السادات و همتی، مرتضی. (1396). جایگاه گل سوسن در فرهنگ، شعر و ادب پارسی. هنر تمدن شرق، 5(16)، 3-14.
•  ذویاور، حامد؛ وحدتی، مهنوش و مکی‌نژاد، مهدی. (1394). معانی نمادین نقش‌مایة بته جقه. کیمیای هنر، 4(15)، 99-111.
• ژوله، تورج. (1381). پژوهشی در فرش ایران. تهران: انتشارات یساولی.
• سراجی، نیلوفر و جوادی، شهره. (1399). نمادشناسی گل سرخ با تأکید بر فرهنگ و هنر ایران. هنر و تمدن شرق، 8(29)، 37-46.
•  سرلو، خوان ادواردو. (1389).  فرهنگ نمادها (ترجمة مهرانگیز اوحدی). تهران: دستان.
• شکوه، سارا؛ جوادی، شهره؛ دهقان، فرزانه‌السادات؛ حسین‌زاده، ضیا و فرقانی، کیوان. (1399). مشکیجه، گلی فراموش شده  در خانه و باغ ایرانی. منظر، در دست انتشار.
• عطروش، طاهره. (1385). بته جقه چیست؟ (ترجمة مرتضی ترسلی). تهران: انتشارات مؤسسه فرهنگی هنری سی بال هنر.چ
• فلسفی، نجمه. (1389). پته دوزی. کرمان: ودیعت.
• عمید، حسن. (1376). فرهنگ فارسی عمید، چاپ هشتم. تهران: امیرکبیر.
• گلاب‌زاده، سید محمدعلی. (1390). زن کرمانی روشنای زندگانی. کرمان: مؤسسة فرهنگی کرمان‌شناسی.