ریخت‌شناسی سیاه‌چادر در عشایر جنوب غرب ایران (مطالعۀ موردی: عشایر جنوب استان ایلام و شمال استان خوزستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دزفول، ایران.

2 دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دزفول، ایران.

چکیده

چکیده
سیاه‌چادر، سکونت‌گاهی چهار فصل است، که با اندکی تغییرات خود را با فصول و اقلیم مختلف منطقه هماهنگ می‌شود و در آن علاوه بر رعایت شرایط لازم برای زندگی، به جنبه‌های فرهنگی و هنری نیز توجه شده و نوعی از تکنولوژی بومی اصیل و ابتکار را به نمایش می‌گذارد. بر این اساس، مهمترین سؤال پژوهش، تفاوت‌های فرهنگ و اجتماع در بین عشایر کوچ‌رو کُرد و بختیاری چه میزان بر ریخت سیاه چادر تاثیرگذار بوده است؟ این پژوهش، به منظور شناسایی عوامل به وجود آورنده این واحد سکونتی، وجه اشتراک و تفاوت‌ها در ریخت‌شناسی سیاه چادر در بین دو ایل کُرد و بختیاری در حوزه جنوب استان ایلام و شمال استان خوزستان و همچنین تأثیر آن بر الگوی مسکن و ساختار معماری انجام می‌گیرد. جمع‌آوری اطلاعات این پژوهش، براساس مطالعات کتابخانه‌ای و برداشت میدانی بوده و روش تحقیق با طبقه‌بندی و تحلیل محتوایی انجام می‌گیرد، در ادامه مقایسه تطبیقی ریخت شناسی سیاه‌چادر از منظر فرهنگی می‌باشد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، ریخت سیاه‌چادر در منطقه مورد مطالعه تحت تأثیر عوامل اقلیمی، مهمان‌نوازی، مراسم شادی، حفاظت و امنیت، هنر و زیبایی بوده است. این تفاوت در ریخت سیاه‌چادر بیشتر متأثر از فرهنگ و جغرافیایی منطقه می‌باشد، هر چند پهنه فرهنگی در بین عشایر بسیار نزدیک است، اما در تقسیمات فضای داخل و ابعاد و اندازه و سازه سیاه‌چادر تفاوت‌های وجود دارد و استفاده از تزئینات و پرداختن به نمای سیاه‌چادر ایل بختیاری بیشتر از ایل کُرد می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Morphology of black tent in southwestern Iranian nomads

نویسندگان [English]

  • Naser Ranjbar 1
  • Mahnoosh Mahmoodi 2
1 Department of Architecture, Dezful Branch, Islamic Azad University, Dezful, Iran.
2 Ph.D. in Architecture, Department of Architecture, Dezful Branch, Islamic Azad University, Dezful, Iran.
چکیده [English]

The Black Chad is a four-season residence, slightly adjusting to the changing seasons and climates of the region, in addition to observing the living conditions, taking into account the cultural and artistic aspects and adopting some form of original indigenous technology and innovation displays. Accordingly, to what extent did the most important research question, the cultural and social differences between the Kurdish nomadic and Bakhtiari tribes, have influenced the black shade of the tent? This study was conducted to identify the factors that make up this residential unit, the commonality and differences in morphology of the Black Tent between the two Kurdish tribes and Bakhtiari in the south of Ilam province and north of Khuzestan province and its impact on housing pattern and architectural structure. The data collection was based on library studies and field studies and the research method was classified and content analysis. The results show that black tents in the study area were influenced by climate factors, hospitality, happiness, protection and security, art and beauty. This difference in black hat shape is more influenced by the culture and geography of the area, although the cultural area is very close among the tribes, but there are differences in interior space divisions and in the size and structure of the black hat and the use of ornamentation and a black tribal view, Bakhtiari is more than Kurdish tribe.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nomads
  • Settlements
  • Black Chad
  • Ilam
  • Khuzestan
آشوری، داریوش. (1382). تعریف و مفهوم فرهنگ. تهران: انتشارات آگاه.
افشار سیستانی، ایرج. (1382). مقدمه­‌ای بر شناخت ایل­‌ها. چادرنشینان و طوایف عشایری ایران. تهران: انتشارات ثامن الائمه.
امان‌اللهی، سکندر. ( 1383). زوال کوچ‌نشینی در ایران: یکجانشینی ایلات و عشایر، فصلنامه مطالعات ملی، 1(5)، 18-19.
بلوکباشی، علی. (1381). جامعه ایلی در ایران. تهران: دفتر پژوهش‌­های فرهنگی.
حساس، نجمه. (1395). از خانه تا سیاه­خانه جایگاه معماری در سیاه‌چادر کوچ نشین.  مطالعات هنر و معماری. (4 و 5)، 101-110.
دیگارد، ژان‌پیر. (1387). فنون کوچ‌نشینی (ترجمۀ اصغر کریمی). مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
دانایی نیا، احمد و ایل بیگی، فرانک. (1396). ویژگی­‌های منظر فرهنگی عشایر بختیاری و تأثیر آن در ساختار معماری کوچ نشینی.  باغ نظر، 14(57)، 63-74.
دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامه دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
راپاپورت، آموس. (1392). انسان شناسی مسکن (ترجمهۀ خسروافضلیان). مشهد: انتشارات‌ کتابکده کسری.
رستنده، امین. (1388). ویژگی­‌های بنیادی منظر فرهنگی در فضاهای روستایی کوهستانی غرب ایران. پژوهش­‌های جغرافیایی انسانی، 12(67)، 85-97.
روحی، ترانه. (1395). سیاه­ چادر، معماری عشایر کوچ نشین. فصلنامه فرهنگ مردم ایران، (45 و46)، 10-110.
صفری، جهانگیر و طاهری، ابراهیم. (1388) بررسی ترانه‌­های کار در عشایر بختیاری. فصلنامه فرهنگ مردم، (33و31)، 169-182.
ضرغامی، اسماعیل. (1395). بررسی تطبیقی مسکن عشایر ایران. مجله مسکن و محیط روستا، (155)، 19-36.
فیلبرگ، کارل گونار. (1372). سیاه­ چادر مسکن کوچ نشینان جهان در پویه تاریخ (ترجمۀ اصغر کریمی). مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
عزیزی، شادی؛ دلپذیر، علی‌رضا و مقدم، پریسا. (1391). انسان‌شناسی فرهنگی وسیله‌ای برای بررسی عوامل شکل‌دهندۀ معماری. تهران: فصلنامه هویت شهر. 6(12)، 61-70.
گارثویت، جن، راف. (1375). بختیاری در آینه تاریخ (ترجمۀ مهراب امیری). تهران: آنزان.
مخلص، فرنوش؛ فرزین، احمد‌علی و جوادی، شهره. (1392). مزار پیرمراد. منظر فرهنگی - آیینی شهرستان بانه". باغ نظر، 10(24)، 27-38.
میراث فرهنگی یونسکو. (1992). تعریف منظر فرهنگی از دید مرکز میراث جهانی یونسکو.
نیک خلق، علی اکبر و نوری، عسگری. (1377) زمینه جامعه‌شناسی عشایر ایران. تهران: چاپخش.
Unesco word Heritgecentre. (1992) .Cultural LandscapeAvailableform:www.whc.unesco.org;accessed.
Aalen,F H A., Whelan, K. & Stout ,M, (1997). Atlas of the larish Rural landscape. Toronto; Ontorio,University.
Feilberge,C.G. (1994) .La Tente Noireo contribution ethnographique Lhistoire Calturelle des Nomades, Nationalmuseets skrifter, Etnografisk Raek K4,Copenhagen.