سیر تحولات خوشنویسی اسلامی در ترکیۀ معاصر

نوع مقاله : مقالۀ مروری

نویسندگان

1 دکتری تاریخ تحلیلی و تطبیقی هنر اسلامی، دانشگاه تهران، ایران.

2 کارشناس ارشد نقاشی، دانشکدة هنر و معماری یزد، دانشگاه یزد، ایران.

چکیده

با شکل‌گیری جمهوری ترکیه و افزایش تبلیغات غرب‌گرایی توسط آن، هنر خوشنویسی که در دوران عثمانی از اهمیت بالایی برخوردار بود، به ناگاه مورد بی‌مهری قرارگرفت و روندی که توسط هنرمندانی چون «شیخ حمدالله» آغاز شده ‌بود، برای چند دهه متوقف شد. در دهة هشتاد میلادی با تلاش حکومت وقت، ارگان‌های مذهبی و گرایش‌های صوفیانه و عرفانی، این هنر مجدداً احیا شد. این پژوهش که در زمینة خوشنویسی معاصر ترکیه، به شیوة تاریخی-تحلیلی و با رجوع به آثار، زندگی و سخنان هنرمندان ترک انجام شد، نشان داد که دو رویکرد متمایز در خوشنویسی ترکیه تا کنون شکل‌گرفته‌است: 1-رویکردی که همچنان به شیوه‌های سنتی و درست نویسی خط وفادار ماند و تنها در مواد و ابزار کار تغییراتی ایجاد کرد و 2-رویکرد دیگری که در آن هنرمند با تأثیرپذیری از هنر مدرن به خوشنویسی نگاهی چون نقاشی انتزاعی در پیش گرفت و بیشتر بر حالات خوشنویسانه تأکید ورزید تا شیوه‌های درست‌نویسی. اما نکتة حائز اهمیت این مسئله است که در هر دو رویکرد شیوة آموزش استاد-شاگردی و انتقال سنت‌ها از استاد به هنرجو سبب شده همچنان هویت سنتی و مذهبی خوشنویسی حفظ شود، به طوری که حتی در رویکرد مدرن به خط، مفاهیم عرفانی همچنان توسط هنرمندان مورد تأکید قرار گرفته‌اند. به این ترتیب نه‌تنها رویارویی با هنر غرب از ارزش‌های سنتی خوشنویسی ترکیه نکاسته‌است، بلکه حضور هنرمندان ترک مقیم در کشورهای غربی، سبب شده است هنر مدرن نیز در زمینه‌هایی از خوشنویسی اسلامی تأثیر پذیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Developments of Islamic Calligraphy in Contemporary Turkey

نویسندگان [English]

  • Hojjat Amani 1
  • sara Farahmand Daro 2
1 Ph.D in Analytical and Comparative History of Islamic Art, University of Tehran, Iran.
2 Master of Painting, Yazd Faculty of Art and Architecture, Yazd University, Iran.
چکیده [English]

With the formation of the Republic of Turkey and the rise of Western propaganda, the art of calligraphy, which was of great importance during the Ottoman period, was suddenly abandoned. This process which was started by artists such as Sheikh Hamdullah (Şeyh Hamdullah), was stopped for decades. In the 1980s, with the aid of the government of the time, the religious and Sufi communities, this art was revived. This study used a historical-analytical method on contemporary Turkish calligraphy and with reference to the works, lives, and speeches of Turkish calligraphers showed that two distinct approaches to Turkish calligraphy had been formed so far: 1. An approach that remained faithful to traditional calligraphy and spelling methods and made changes only in the materials and tools of the calligraphy. 2- Another approach in which the artist was influenced by modern art, such as abstract painting, with more emphasis on calligraphic forms than on principles of writing. But the important point is that in both approaches, the method of master-student education caused the traditional and religious identity of calligraphy to be preserved. So that even in the modern approach to calligraphy, mystical concepts were still emphasized by artists. In this way, not only did the confrontation of Turkish art with Western art not diminish the traditional values of Turkish calligraphy but also the presence of Turkish artists living in Western countries caused modern art to be influenced in some areas of Islamic calligraphy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Turkish calligraphy
  • Ottoman art
  • neo-traditional art
  • modern calligraphy

مراجع

اسپنسر، ویلیام. (1354). سرزمین و مردم ترکیه (ترجمة علی اصغر بهرام بیگی). تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
• افندی، مصطفی عالی. (1926). مناقب هنروران. استانبول: مطبعه عامره.
• امانی، حجت. (1399). هویت اسلامی (پژوهشی در معنا) در آثار هنرمندان معاصر غرب آسیا؛ (مصر، ایران، ترکیه). رسالة دکتری، دانشگاه تهران.
• بلر، شیلا. (1397). خوشنویسی اسلامی (ترجمة ولی اله کاووسی). تهران: مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن.
• بنیاد دایره المعارف اسلامی. (بی تا). دانشنامة جهان اسلام، (جلد 1 و 14) . قابل دسترس در  https://rch.ac.ir
• پاکباز، روئین. (1386). دائره‌المعارف هنر. تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
• شاو، استانفورد. جی. (1370). تاریخ امپراتوری عثمانی و ترکیه جدید (ج. دو 1975-1808) (ترجمة محمود رمضان‌زاده). مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
• عربخانی، رسول. (1387).کیش مشروطه خوان در ایران و عثمانی.کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، (130)، 60-63.
• فدایی، مریم. (1391). هنر خوشنویسی دورة امپراتوری عثمانی. کتاب ماه هنر، (172)، 66-77.
• فرخ‌فر، فرزانه. (1391). تأثیر هنر ایران بر هنر عثمانی، در حوزة نگارگری قرون دهم و یازدهم هجری (رسالة دکتری منتشرنشده). دانشگاه تربیت مدرس، ایران.
• قربانی، مهدی. (1397). هنر خوشنویسی در دورة عثمانی. مطالعات آسیای صغیر، (5)، 133 – 156.
• کینراس، لرد. (1373). قرون عثمانی (ظهور و سقوط امپراتوری عثمانی) (ترجمة پروانه ستاری). تهران: انتشارات کهکشان.
• مستقیم‌زاده، سلیمان سعدالدین. (1928). تحفه خطاطین. استانبول: مطبعة ابوالضیاء.
• نصر، سید حسین. (1389). معنویت در هنر اسلامی (ترجمة رحیم قاسمیان). تهران: موسسة انتشارات حکمت.
 
• Aslier, M., Turan, E., Kaya O., Gunsel, R.& Turani, A. (1988). A History of Turkish Painting, Seattle. London: University of Washington Press.
• Akit. (n.d.). Erol Akyavaş kimdir?, Retreived https://www.yeniakit.com.tr/kimdir/Erol_Akyava%C5%9F (12/15/2020)
• Albaraka. (n.d.). YARIŞMA HAKKINDA, Retreived  https://www.albarakahat.com/ (18/6/2021)
• Bal, A. (2009). Doğu Mistizmi ve Estetik Anlayışının Resim Sanatına Uygulanması Üzerine Kuramsal Bir Çözümleme, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir: Yayınlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi.
• Berk, S. (2012). İstanbul'un 100 Hattatı. Cilt Tipi: Karton Kapak.
• Cappellari, S. F. (2017). The spiritual in Islamic calligraphy: A phenomenologicalapproach to the contemporary Turkish calligraphytradition. (Unpublished Ph.D. Thesis), University of Edinburgh, England.
• Çelik, F. (2020). Fahrelnissa Zeid; Hayatı, Eserleri, Bilinmeyenleri, Retrieved  from https://www.oggusto.com/sanat/sanatci/fahrunnissa-zeid-hayati-eserleri-bilinmeyenleri.
• Derman, U. (2007). The art of calligraphy in the Ottoman empire, Manchester: Foundation for Science technology and civilization.
• Digler, M. & Soylu, R. (2020). Sufism and Islam in the paintings of Erol Akyavas (EROL AKYAVAŞIN RESİMERİNDE TASAVVUF VE İSLAM). Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(48), 100-114.
• Erzen, J. N. (1995). Erol Akyavaş, Enlem 80 Çağdaş Türk Plastik Sanatları Yayın Dizisi. Ankara: Gürbüz.
• Erzen, J. N. (2001). Yasa Yaman, Zeynep, “Fahr El Nissa Zeid”. Ankara: T.C. Merkez Bankası Sanat Galerisi.
• Feroz, A. (2003). The making of modern Turkey. The making of modernTurkeyFeroz AhmadLondon and New York:  Routledge and Taylor & Francis.
• Kemikli, S. B. (2018). GELENEĞİN İZİNİ SÜRMEK: HATTAT HÜSEYİN KUTLU’NUN HAYATI VE SANATI. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 3(2), 225-257. https://doi.org/10.20486/imad.445927.
• Bingöl, Y. (2015). İslam Ve Sanat “İslam Ve Modern Sanat, İstanbul: İslami İlimler Araştırma Vakfı Yayınları.
• Kazan, H. (2017). Hasan Çelebi: A Distinguished Representative of Traditional Calligraphy, Retrieved  http://islamicartsmagazine.com/magazine/view/hasan_celebi_a_distinguished_representative_of_traditional_calligraphy/ (24/5/2021)
• Ketebe. (n.d.). ABOUT ARTIST: Mehmed Ozcay. Retrieved  https://www.ketebe.org/en/artist/mehmed-ozcay-2054, visited (12/15/2020).
• Kolektif, M. K. (2017). Hattin Celebisi, Publisher: Yeditepe Yayinevi.
• Marie Baldwin, E. (2011). The Evolution of Turkey’s Contemporary Art Scene: Examining Trends in Infrastructural Transformation and Globalization in an Emerging Market, A Thesis for the Degree of Master of Arts, Savannah College of Art and Design.
• N. a. (2015). Sanatci ve Zamani / Artists in Their Time. Istanbul: ‎ Istanbul Modern Sanat Müzesi.
• Roditi, E. (1988). Fahrel Nisa Zeid ile Sanat Üzerine. çev. Fatih Özgüven. Milliyet Sanat Dergi-si, (206), 16.
•Stermotich Cappellari, F. (2017). The spiritual in Islamic calligraphy: A phenomenologicalapproach to the contemporary Turkish calligraphy tradition, Ph.D. Thesis, University of Edinburgh.
• Schımmel, A. M. (1975). Mystical Dimensions of Islam, Chapel Hill. University of North Carolina Press.
•Scriptsnscribes. (2018). Six things to know about Turkish master Hasan Çelebi. Retrieved https://www.scriptsnscribes.com/blogs/2018/11/30/six-things-to-know-about-turkish-master-hasan-celebi (12/15/2020).
• Şenyay, D. (1997). Erol Akyavaş’ın Yapıtlarında İslam Düşüncesi ve Sanatının Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Tarihi ABD.
• Süreyya, S. (2013). Erol Akyavaş: The dervish recited on canvas. Retreived https://www.star.com.tr/acik-gorus/erol-akyavas-tuvalde-zikreden-dervis-haber-764753/ (12/15/2020).
• The Endless Swarm. (n.d.). And the Guldbaggen goes to…, Retreived  http://endless-swarm.com/?paged=2, (12/22/2020)
• Turkish Culture Foundation (TCF). (n.d.). Hassan Celbi, Retrieved  http://www.turkishculture.org/whoiswho/turkish-traditional-art/paper-works-artist/hasan-celebi-1510.htm (12/15/2020).
• YazkaÇ, P. (2018). An avangart artist in contemporary Turkish painting art: Fahrelnissa Zeyd. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (75), 198-212.
هنر و تمدن شرق
دوره 9، شماره 32
تیر 1400
صفحه 67-80

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار