2024-03-29T11:48:04Z
http://www.jaco-sj.com/?_action=export&rf=summon&issue=15869
هنر و تمدن شرق
2345-6612
2345-6612
1399
8
29
آیندۀ ما و فرهنگ ما
سید موسی
دیباج
توجه به آیندۀ فرهنگ ضمن آنکه از مقولههای چالشبرانگیز محسوب میشود، پرداختن به آن را نیز ضروری میکند، چنانکه سرنوشت فرهنگ با سرنوشت انسان گره خورده است و بر اهمیت آیندۀ بشری تأکید میکند. زیرا نزاع انسان با خود و تباهی و دورشدن از اصل انسانی خود آینده او و فرهنگ را تباه میکند. در این نوشتار مراد از فرهنگ، فرهنگ بالذات است و نه تجربۀ مادی آن که به تمدن تعبیر میشود. تفحص در واژگان بهویژه تناظر واژگانی ادبیات زبان فارسی با سایر زبانها روشن میکند که «Kulture» بهعنوان واژۀ متناظر با واژۀ فرهنگ در ادبیات فارسی مفهومی است که نمیتواند مسئلۀ آینده و سرنوشت فرهنگ را در بر گیرد. این تفاوت واژگانی میتواند نشان از جهانبینیهای متفاوت فرهنگهای مختلف چون فرهنگ شیعی-ایرانی یا فرهنگ مسیحی-اروپایی داشته باشد که نهتنها هرکدام بنا به مقتضیات خود برای انسان آیندهای دیگر رقم میزنند که میتوانند بر آیندۀ فرهنگ خود نیز تأثیرگذار باشند.
فرهنگ
تمدن
زمان
آیندۀ فرهنگ
2020
09
22
5
12
http://www.jaco-sj.com/article_115246_b6145e92d2b04e15754dff4e49336a31.pdf
هنر و تمدن شرق
2345-6612
2345-6612
1399
8
29
عناصر تعیینکنندۀ مرکز شهر و تغییرات حوزۀ مرکز در شهر گرگان
سیده شیرین
حجازی
یاسمین
اسکویی
هانیه
نظری
امیر
میراحمدی
مهدی
حیدریزاده شالی
ضیا
حسینزاده
شهر گرگان (استرآباد) به شهادت آثار تاریخی و تألیفات مورخان و سفرنامهنویسان دارای سابقۀ تاریخی طولانی است. هستۀ اصلی شهر فعلی پیرامون سه محلۀ میدان، نعلبندان و سرچشمه شکلگرفته و به تدریج محلات جدیدی در اطراف آنها ایجاد شدهاند. با خیابانکشیهای رضاخانی بافت تاریخی شهر دونیم و رشد کالبدی شهر پیرامون خیابانهای جدید آغاز شد. محدودۀ مرکز شهر، که نقش کلیدی در کنشهای اجتماعی، ضرورتها و نیازهای شهروندان دارد، از این تغییرات متأثر شد.با تکیه بر مشاهده میدانی و مطالعات کتابخانهای، این نوشته بر این فرض است که مرکز امروز شهر گرگان به عنوان مصداقی از منظر شهر، در حال دگرگونی در ذهنیت شهروندان و عینیت شهر است. منظر پدیدهای عینی-ذهنی و یک کل واحد، مرکب از جسم و روح یا کالبد و معنا است. در نتیجه، برای یافتن مفهوم مرکز به مثابه منظر توجه به مصادیق عینی-ذهنی آن الزامی است. برای یافتن شکل و میزان این تغییر، با تکیه بر منابع و نشانهشناسی میدانی، عناصری را به عنوان مؤلفههای تأثیرگذار در مرکزشدن یک مکان معین کردیم که شامل عناصر ملموس (عینی) و عناصر ناملموس (ذهنی) از شهر هستند. با حضور در محل و مطالعۀ میدانی مورد، شواهدی جمعآوری شد که بر عناصر مؤثر مرکزیت، منطبق بود.
مرکز شهر
حوزۀ نفوذ
شهر گرگان
2020
09
22
13
22
http://www.jaco-sj.com/article_115247_8456ebf22eb4ce5c03319cb2f53bb36e.pdf
هنر و تمدن شرق
2345-6612
2345-6612
1399
8
29
بازشناسی عناصر منظر کشاورزی کامو و چوگان
مرتضی
همتی
آذرنوش
امیری
شهر کامو و چوگان با حفظ ویژگیهای روستایی پیشین خود یکی از سکونتگاههای تاریخی مهم در مرکز فلات ایران است. یکی از شاخصترین وجوه فرهنگی این شهر، کشاورزی آن است که از معیشت غالب روستاییان منتج شده است. کارکرد هویتی معیشت کشاورزی که بر لایههای متفاوتی از زندگی اجتماعی و فردی روستاییان اثر گذاشته است منظری ویژه از روابط فرهنگی خلق کرده که تحت عنوان «منظر کشاورزی» قابل بررسی است. شناخت منظر کشاورزی کامو و چوگان از این جهت ضروری است که تصمیمهای آینده برای حفظ و پایداری یا توسعۀ این منظر را سهولت و تدقیق میکند. با این وجود شناخت این منظر منوط به کشف «عناصر هویتبخش» یا نمادهای آن است که در طول سالیان متمادی توسط ساکنین آن در تعامل با طبیعت پیرامون به وجود آمده است. بنابراین این پژوهش در پی پاسخ به «چیستی عناصر منظر کشاورزی کامو و چوگان» است و با روش مطالعۀ موردی و تحلیل محتوا به ارزیابی دادههای موجود میپردازد. به همین منظور در این نوشتار ابتدا عنصر منظر و منظر کشاورزی تبیین میشود و پس از آن عناصر منظر کامو و چوگان در سه دسته «اراضی کشاورزی»، «محصولات کشاورزی» و «اجتماع کشاورزی» به تفصیل به بحث و معرفی گذارده میشود و در پایان براساس آن راهبردهایی به منظور حفظ و توسعة این عناصر معرفی و بیان میشوند.
کامو و چوگان
منظر روستایی
منظر کشاورزی
منظر مثمر
عناصر منظر
2020
09
22
23
30
http://www.jaco-sj.com/article_115244_047254c166572da32e2b6b6d7c48efa4.pdf
هنر و تمدن شرق
2345-6612
2345-6612
1399
8
29
گونههای بازنمایی منظر طبیعی (بررسی کیفیت حضور واژۀ صحرا در اشعار سعدی)
حمیدرضا
شیبانی
علی اکبر
نصرآبادی
مریم
ستودهنیا
نخستین گام برای فهم معنی عبارات و ابیات در متون، پی بردن به معانی صحیح و ترکیبات بهکاررفته در آنهاست. در این مقاله به مضامین و مفاهیم واژۀ صحرا در کلیات سعدی پرداخته شده است. ضمن بررسی مترادفهای معنایی این واژه در فرهنگ لغت، به برداشت متون و غزلیات سعدی که واژۀ صحرا در آنها به کار رفته، نیز پرداخته شده است. پژوهش پیش رو میکوشد با مقایسۀ مضامین بهکاررفته این واژه در کلیات سعدی و مترادفهای معانی آن در فرهنگ لغت، به هدف نشاندادن جلوهای نو از واژۀ «صحرا» نائل شود. امروزه واژۀ صحرا اغلب تداعیگر محلی بیآبوعلف و مسیری بس طولانی و طاقتفرساست؛ چنین مفهومی در زمانۀ سعدی، تداعیگر مسیر رسیدن به حرم عشق یعنی «کعبه» بوده است. درحالیکه در همان زمان، واژۀ صحرا در ذهن اغلب عوام یادآور تفرجگاهی سرسبز و پر آب و علف بوده است و همگان میل به گذراندن اوقات فراغت خویش در آنجا داشتهاند. این پژوهش به بررسی مضامین واژۀ صحرا در کلیات سعدی و نیز همنشینی دیگر واژگان با واژه صحرا به روش تحلیل محتوا پرداخته است. این مقاله با هدف واکاوی و تبیین نگاه سعدی به منظر صحرا، تلاش دارد به بیان تفاوتهای ذهنی و بومشناسانه جامعۀ ایرانی بپردازد. یافتههای این نوشتار نشان میدهد در سرودههای سعدی، تفاوتهای دیدگاه منظری نهفته است.
منظر
صحرا
اشعار سعدی
2020
09
22
31
36
http://www.jaco-sj.com/article_115248_b6e90713a22be7143ea3326f7f613e07.pdf
هنر و تمدن شرق
2345-6612
2345-6612
1399
8
29
نمادشناسی گل سرخ با تأکید بر فرهنگ و هنر ایران
شهره
جوادی
نیلوفر
سراجی
در میان گلها، گل سرخ، گل سوری، گل گلاب و یا گل محمدی بیشتر مورد توجه ایرانیان بوده است و گلاب از زمانهای قدیم شناخته شده و در مراسم مذهبی، مصارف پزشکی و در جشنها و عزاداریها از گذشته تاکنون به کار میرفته است. هدف این پژوهش ضمن مطالعۀ مفاهیم نمادین گل سرخ در فرهنگ ایران و دیگر اقوام، آن است که دریابد آیا گل سرخ و مشتقات آن همانگونه که در شعر و ادب پارسی موج میزند، در نسخ خطی مصور و آثار هنری ایرانزمین نیز با تکیه بر مفاهیم نمادین و یا مصارف آن مشاهده میشود؟ این پژوهش کیفی و بنیادین با اتکا به روش تحلیلی- توصیفی انجام شده و اطلاعات آن به شیوۀ مطالعۀ کتابخانهای و الکترونیکی گردآوری شده است. خلاف قدمت دیرینۀ گل سرخ و فرآوردۀ عمدۀ آن یعنی گلاب در ایران و استفاده از بخشهای مختلف این گیاه در آشپزی، طب و مراسم مختلف، با وجود گلابدانهای برجای مانده از ادوار پیشین و اهمیت گل سرخ، محمدی و گلاب در منابع مکتوب ادب پارسی، پژوهش حاضر با نقوش و نسخ مصور اندکی با محوریت گل سرخ و گلابگیری و کاربردهای آن روبرو شد. اگرچه این نقشمایه در دورۀ قاجار با تأکید بر جنبۀ تزئینی به وفور یافت میشود. نتیجۀ حاصل از این پژوهش نشان داد گل سرخ در بستر فرهنگهای مورد بررسی نمادی است با ویژگیهای مشترک چون: عشق و زیبایی، کمال جمال الهی، عرفان، نور، تطهیر، امر لایتناهی.
گل سرخ
سوری
محمدی
گلاب
نمادشناسی
2020
09
22
37
46
http://www.jaco-sj.com/article_115245_57dd927aa2fcfeabe933cedc40d28715.pdf
هنر و تمدن شرق
2345-6612
2345-6612
1399
8
29
عوامل مؤثر در شکلگیری گنبد اُرچین (نمونه موردی: گنبد امامزاده سید صلاحالدینمحمد(ع)- آبدانان، ایران)
مهنوش
محمودی
ناصر
رنجبر
معماری گنبد اُرچین از شاخصههای بناهای آرامگاهی در بخشهای جنوبی و جنوب غرب ایران بوده، که در مطالعات علمی- پژوهشی کمتر به آن پرداخت شده است. هدف اصلی این پژوهش، شناخت عوامل مؤثر در شکلگیری گنبد امامزاده سید صلاحالدین محمد(ع) در شهر آبدانان است. در این راستا تأثیرگذاری عوامل تاریخی، هندسی (کالبدی) و سازهای بر شکلگیری گنبد این امامزاده مطرح شده است. این پژوهش، به روش تحقیق توصیفی- تحلیلی در قالب مطالعات کیفی انجام و اطلاعات آن، براساس مطالعات کتابخانهای و مشاهدات میدانی گردآوری شده است. با توجه به مطالعات و مشاهدات میدانی، بنای مورد مطالعه، گنبد مضرس، از نوع کثیرالاضلاع بود، که از شاخصهای اصلی این گنبد، سادهکردن کثیرالاضلاع در زینههای آن است. به نظر میرسد معمار گنبد، برای افزایش ارتفاع گنبد و به همرساندن زینهها از یک نیمطاسی استفاده کرده است. دیگر یافتههای پژوهش نشان میدهد عوامل تاریخی از قبیل موقعیت جغرافیایی، پیشینۀ تاریخی شهر آبدانان، مجاورت با تمدن عیلامی، زیگوراتها و دیگر مقابر تاریخی دشت خوزستان (مقبرۀ دانیال نبی (ع) در شوش و مقبرۀ امامزاده رودبند (ع) و یعقوب لیث صفاری در دزفول) و همچنین شکل کالبد مقابر دورۀ سلجوقی در منطقه، بر شکل کالبدی گنبد مورد مطالعه مؤثر بودهاند. از حیث سازهای، گنبد این بنا بیشتر از مصالح بومی استفاده و تلاش شده است به کمک هندسۀ مناسب، از پدیدآمدن نیروهای نامتقارن و کششی جلوگیری شود. بنابراین روابط عددی در تناسبات شکلهای خود متشابه در طبقات و تناسبات اجزای گنبد اعم از ارتفاع طبقات، دهانه و سایر اجزاء هریک با روابط خاص الگویی برخالی (فراکتال) ایجاد میکند. بهکارگیری این هندسه بینظیر در گنبد مانع از جذب نور خورشید در گنبد شده است. از سویی ارتفاع، شکل و رنگ گنبد در منظر و سیمای بصری تأثیرگذار بوده است و موجب شاخصشدن بنا میشود.
معماری اسلامی
آرامگاه
گنبد
رُک
اُرچین
2020
09
22
47
58
http://www.jaco-sj.com/article_115249_b5a105d55e1d8bb041345980bf726800.pdf