ORIGINAL_ARTICLE
چالشی بر چیرگی بیچون و چرای حقیقت در مکتب ساختگرایی
ساختگرایی (structuralism)، بهعنوان شیوهای در نقد ادبی و هنری در دهههای نخستین قرن بیستم در شرق اروپا پدید آمد و در نیمة دوم آن سده در اروپای غربی به نقطه اوج خود رسید. این شیوة نقد، همواره میکوشید به روش خود، شکل و رنگی علمی ببخشد. تمرکز بر ساختارِ آثار ادبی و هنری، این امکان را به ساختگرایان میداد که از دیدگاه خود قواعدی ابطالناپذیر و فرمولهایی ثابت و لایتغیّر برای بررسی آثار ادبی و هنری وضع کنند. ساختگرایی اگرچه در آغاز، به زبانشناسی متکی بود ولی عرصههای گوناگونی همچون مردمشناسی، فلسفه، روانشناسی، تاریخ و نهایتاً زمینههای مختلفی از علوم انسانی را در برگرفت. این مقاله شامل بازنگری نقادانه و تأملی است بر مجموعه رویکردهایی که تحت عنوان ساختگرایی در نقد ادبی و هنری و علوم انسانی پدید آمد. آنچه ساختگرایی نامیده میشد، امروز بهعنوان یک روش زنده، منسوخ شده است و اگرچه به جنبههایی از آن در پژوهشهای مربوط به علوم انسانی میتوان استناد کرد، اما ساختگرایی را باید به منزلة آخرین تلاش منتقدان برای تولید «حقیقتی» مطلق و غیر قابل نقض به شمار آورد.
http://www.jaco-sj.com/article_13276_c7ff7b2f619e9ec9503d6291737e6685.pdf
2015-03-21
3
10
نقد ادبی و هنری
ساختگرایی
متن
معنا
عطااله
کوپال
koopal@kiau.ac.ir
1
دکتری پژوهش هنر
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نگاهـی انتقـادی بر نظرات «فریتهوف شوان» درباره زیباییشناسی اسلامی
نظریهپردازان اصلی جریان فکری «سنتگرایان معاصر»، اهتمام فراوانی نسبت به اهمیت هنر و زیبایی داشته و بهطور مستقیم یا ضمنی در آثار خود، به زیباییشناسی هنرهای دینی از جمله هنر اسلامی پرداختهاند. نشر وگسترش آراء و نظرات سنتگرایان درباره هنر و زیبایی در فضای فکری و فرهنگی کشور ما، سابقهای نزدیک به پنج دهه دارد. وجود جنبههای انتقادآمیز و نفیکننده فرهنگ و تمدن غربی و نیز توجه به تفاسیر و احیاء فرهنگ دینی، دو دلیل عمده اقبال به آراء و نظرات سنتگرایان خصوصاً در زمینه هنر دینی و سنتی، چه قبل از انقلاب اسلامی و چه بعد از آن بوده است. اما آنچه در این میان، مغفول مانده، انجام نقدهای جدی و منطقی بر این جریان فکری و فرهنگی بهعنوان جریان غالب و تأثیرگذار بر فضای هنری بوده است. در این مقاله ابتدا خلاصه نظرات «شوان» درباب مبانی متافیزیکی زیبایی ارائه میشوند. در مرحله دوم این مبانی متافیزیکی شامل عناوین رابطه زیبایی و حقیقت، وحدت کمال و زیبایی و واقعیت ابژکتیو از لحاظ صحت منطق و محتوا در مقایسه با نظرات متفکران سنت فکری اصیل اسلامی از جمله «علامه جعفری» و«علامه طباطبایی»، مورد ارزیابی قرار میگیرد. قسمت بعدی مقاله به مرور سمبولیسم بهعنوان اساس زیباییشناسی شوان و سنتگرایان میپردازد که در قالب دو تیتر، قابلیت اثبات زیبایی و سمبولیسم ذاتی فرمها از لحاظ روششناسی و محتوی نقد میشود. بهعنوان جمعبندی به این نکته اشاره میشود که زیباییشناسی شوان و سنتگرایان به خاطر تعمیمهای نسنجیده، فاقد ویژگیهای منطقی و علمی روشن بهعنوان مبانی نظری هنر اسلامی است و کاربست این نظرات منتهی به نوعی فرمالیسم بیهوده میانجامد.
http://www.jaco-sj.com/article_13279_660f500888d45a35142de7d4a0cb003c.pdf
2015-03-21
11
18
زیباییشناسی
زیبایی
اسلام
سنتگرایی
سمبل
شوان
سنتگرایان معاصر
هنر دینی
هنر سنتی
محمود
تیموری
teimouri@nazar.ws
1
دکتری معماری، پژوهشکده نظر
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
لزوم ایجاد باغ ایرانـی
احداث ابنیه، شکلگیری و گسترش یا شکوفایی باغسازی و معماری، نتیجه وجود ثبات نسبی سیاسی است که از تبعات آن ثبات اقتصادی و آرامش روانی جامعه است. در اینمیان، توجه به باغسازی با عنایت به ماهیت آن که وجه تفرجی است، وابستگی قویتری به آن ثبات پیدا میکند. آیا باغ ایرانی ثمره دوران خشکسالی است یا اینکه بهدوران سرسبزی خاستگاه ایرانیان تعلق دارد؟ عقیده براین است که باغها دردل کویر، خردهاقلیمهایی را در محیط بسته (واحه) ایجاد کردهاند. لزوم وجود مدنیت در فلات ایران، توجه به ایجاد این خردهاقلیمها برای قدرتبخشی به این تمدن را توجیه میکند. لذا باغ ایرانی تنها در دوران مدنیت توان شکلگیری داشته است. ایجاد باغ ایرانی، بهنوعی با سرنوشت شهرها و یا شهرهای اولیه درهم تنیده شده است. آیا ساخت این باغهای زیبا دلایل دیگری نیز داشته است؟ سؤال دیگر این تحقیق، علل غیرمدنی ایجاد باغهای تاریخی ایران است. آیا باغها سمبل تفکر دوران خویشند؟ آیا دستور ایجاد باغها علل متفاوتی دارد؟ سعی در دستهبندی علل پیدایش این نمونهها از طریق کنکاش در متون قدیم و جدید ضمن پیدا نمودن نقاط کور موجودیت، گامی هرچند کوچک جهت شناخت سیر تحول هنر باغسازی این خطه است. با مطالعه انجامشده بایسـتی اذعان نمود که همواره روحیه سلاطـین و امرا در ایجـاد این باغها بهعنوان اندیشه دوران، تأثیر بسزایی داشته است. اما درمیان مجموعه عوامل شکلدهنده باغها، عللی همچون مثمربودن و ایجاد چشماندازهای زیبا را میتوان از علل عمومی و بعضاً مشترک در بسیاری از باغهای تاریخی دانست. درحالیکه به تبع سلایق هر دوره بعضی مواقع دلیل اصلی ایجاد باغ، عاملی مذهبی، گاهی تفریحی و در بسیاری مواقع علتی سیاسی ـ حکومتی داشته است.
http://www.jaco-sj.com/article_13280_8a8dcc6af8e8f06f4cbd0ca992b8b473.pdf
2015-03-21
19
26
باغ ایرانی
باغ مذهبی
باغ قدرت
باغ تفرجگاهی
باغ حکومتی
باغ تزیینی
باغ فرحبخش
حشمتاله
متدین
motedayn@ut.ac.ir
1
دکتری معماری، دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
رضا
متدین
r.motedayen@alumni.ut.ac.ir
2
پژوهشگر دکتری معماری، مدرسه معماری ملکه، فرانسه
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقـدی بر منشأ تفکـرات الگوی چهاربخشـی در باغ ایرانـی
درمورد علل پیدایش باغ ایرانی و هندسه خاص آن عوامل بسیاری ذکر شده است. یک دسته از عوامل، باغ ایرانی را چهارباغ به معنای باغ چهاربخشی دانسته و دلیل این شکل را در باغهای پیش از اسلام و پس از آن در اعتقادات و آموزههای دینی میدانند. برخی از نویسندگان اعتقاد ایرانیان به تقسیم دنیا به چهار قسمت را دلیل شکل چهاربخشی باغهای پیش از اسلام دانسته و برخی نیز نهرهای چهارگانه بهشت موعود در قرآن را عامل هندسه خاص باغهای میدانند. مسئله پیشرو در این مقاله نگاه فرمی به اعتقاد ایرانی ـ اسلامی به عدد چهار و استفاده از آن در تقسیمبندی و هندسه باغ بوده و قصد دارد تا با تحقیق بر ایده مورد تأکید این فرضیه چه پیش از اسلام و چه پس از آن، این فرضیه را مورد تردید قرار دهد. در مورد این موضوع که باغ ایرانی تمثیلی از بهشت و کوششی است در رسیدن به بهشت آرمانی در این دنیا، نوشتههای بسیاری وجود دارد که در این بین تأثیر چهار نهر بهشتی در فرم و هندسه باغ از دیگر تأثیرات به صورت برجستهتری نمایش داده شده است. مقاله حاضر با تأکید بر تأثیر معنایی بهشت در طرحاندازی باغ ایرانی، بر آن است تا به نقد تأثیر صوری بهشت بر هندسه باغ بپردازد. فرضیه مقاله با رجوع به اسناد تاریخی و اعتقادی ایرانیان و تحلیل محتوا، تقسیم جهان به چهار بخش را از اعتقادات خاصه ایرانیان باستان ندانسته و درباره باغهای پس از اسلام نیز تأثیرپذیری هندسه چهاربخشی باغ را از انهار بهشتی مورد تردید قرار میدهد.
http://www.jaco-sj.com/article_13281_0db2d3dc3281d0a83c93d98ced9f26b2.pdf
2015-03-21
27
32
باغ ایرانی
بهشت
الگوی چهاربخشی
چهارباغ
چهار نهر بهشتی
وحید
حیدرنتاج
v.nattaj@yahoo.com
1
دکتری معماری، دانشگاه مازندران، پژوهشکده نظر
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
طبیـعت و عناصـر منظر در فرهـنگ و هنـر ساسانـی
ساسانیان پارسینژاد که وارث تمدن و هنر اشکانی و هخامنشی بودند حدود 5 قرن بر سرزمین ایران حکومت کرده و آثار بیشماری از معماری، نقشبرجسته، نقاشی، پارچهبافی، ظروف، اشیای فلزی و شیشهای، جنگافزار و سکههای ارزشمندی بهجهت نقش و نگارهای نمادین و خطنگارههای پهلوی خلق کردند که شماری از آنها برجای مانده است. هنر ساسانی، هنر «نوین ایرانی» است که سنتهای پیشین را در خود دارد و با منظرهسازیهای باشکوه و بینظیر درقالب نیایشگاه، کاخ، شکارگاه، پردیس ایرانی یا همان بهشت زمینی را در تاریخ معماری جهان ثبت نموده است. هنر ساسانی با تکیه بر باورهای طبیعتگرا و اعتقاد به ایزدان مهر و اناهیتا و کیش زرتشت در گسترههای وسیع از فارس تا تیسفون، کرمانشاه، سیستان و آذربایجان شکلگرفته و در شاخههای مختلف هنری آثار ارزشمندی از آن برجای مانده است. اکثر آثار معماری این دوران شامل نیایشگاه، کاخ، شکارگاه و حدود 34 سنگنگاره، در جوار عناصر طبیعی مانند کوه، آب و درخت بنا شدهاند. ساسانیان را میتوان بزرگترین منظرهسازان تاریخ ایران دانست؛ چنانکه آثار معماری نیایشگاهی، کاخ و شکارگاه، و همچنین سنگنگارههای آنان بر سینه کوه و صخرهها گواه این ادعاست.
http://www.jaco-sj.com/article_13282_3056d4bd41b59e91e16ce12a13dbcfa7.pdf
2015-03-21
33
42
طبیعت
آب
گیاه
فرهنگ و هنر
آیین و باور
ساسانی
شهره
جوادی
javadi1336@gmail.com
1
دکتری تاریخ هنر، دانشگاه تهران، پژوهشکده نظر
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقـی رویکـردهای توسعهگـرایانة هنـد و چیـن
در برداشت نخست، جامعة چینی بسیار پیشرفتهتر از جامعة هندی به نظر میرسد. چنین برداشتی ممکن است به کمک چندین شاخص اقتصادی در کنار سرعت بالای توسعة شهری چین نسبت به هند صحیح باشد. این نوشتار تلاش میکند با نگاهی ژرفاندیشانه صحت مسئله را کندوکاو نماید. هدف از این تحقیق، بیان دلایل کیفی و کمی است که موجب میشود پرجمعیتترین کشور جهان با وجود برخورداری از رشد شتابان اقتصادی و نظامی در مقایسه با جامعة هندی، جامعهای به مراتب ناپایدارتر محسوب شود. به نظر میرسد در آیندهای نه چندان دور، با ادامة روند کنونی شاهد افول و حتی ازهمگسستگی جامعة به ظاهر مقتدر چین و در مقابل، با ظهور قدرت جدیدی به نام هند روبرو خواهیم شد. بررسی و ریشهیابی دلایل میتواند مبنای مناسبی جهت برنامهریزیهای استراتژیک و کلان در طولانیمدت برای سایر کشورهای جهان به ویژه کشورمان ایران باشد. رویکرد توسعهگرایانه جامعة هندی با وجود سرعت پایین، همهجانبه و متوازن است. در چنین رویکردی این جامعه بهدنبال ارتقای سطح کیفیت زندگی بطن جامعه از منظر فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی است؛ ضمن اینکه سایر ابعاد توسعة پایدار همچون توسعة سیاسی و محیطزیستی نیز نادیده گرفته نشده است. جامعة هندی به دنبال کاستن از قشر بسیار فقیر جامعه و تبدیل آن به قشری متوسط اما در مقیاس بالاست. در مقابل، رویکرد توسعة چینی به دنبال توسعة شتابان و تبلیغاتی است؛ بهگونهای که بسیاری از واقعیات زندگی میلیونها چینی در پس ویترینی از توسعة ظاهری و سطحی مخفی شده است. اتخاذ چنین رویکرد ناهمگونی در مسیر توسعه، در کنار ویژگیهای جمعیتی، اجتماعی و سیاسی چین معاصر، زمینههای لازم برای افول ابرقدرت اقتصادی دنیای امروز را در آینده فراهم آورده است.
http://www.jaco-sj.com/article_13283_242f9a8daee3627f814e98cd4e88d2f7.pdf
2015-03-21
43
50
رویکردهای توسعهگرایانه
توسعة هندی
توسعة چینی
توسعة پایدار
گوران
عرفانی
g.erfani@ncl.ac.uk
1
پژوهشگر دکتری معماری، برنامهریزی و منظر، دانشگاه نیوکاسل، انگلستان
LEAD_AUTHOR