ORIGINAL_ARTICLE
قفقاز، سرزمین کلیساهای پررمز و راز
http://www.jaco-sj.com/article_8635_5d147ba2809a6cde921310b1da708184.pdf
2014-11-22
4
4
شهره
جوادی
shohrehjavadi@gmail.com
1
سردبیر
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ویژگیهای تزیین در کلیساهای قفقاز
گروه پژوهشی هنر قفقاز متشکل از چهار پژوهشگر با بکارگیری روش مبتنی بر کشف، جلوههایی از تمدن سرزمین قفقاز را در قالب مقدورات سفری 18 روزه مورد شناسایی و معرفی قرار داد. این نوشتار، بیانیه تحلیلی مستخرج از مطالعات گروه هنر است. راهبرد کلی گروه چنان تبیین شد که از پرداختن به نمونههای زیاد آثار هنری و معماری این سرزمین خودداری شود و مهمترین نمودهای این عرصه در ابعادی محدود و با دقت بیشتر مورد توجه قرار گیرد. محور مشخص فعالیت، به تبارشناسی تزئینات در کلیساهای گرجستان و ارمنستان معطوف بود. تزئین، بیرونیترین لایه ارتباط اثر هنری با مخاطب و به مثابه نمود اثر )ویترین(، بارزترین ویژگیهای بصری و شکلی طرح و به تبع آن مفاهیم ذهنی، باورها و هنجارهای طراحان را به ناظرین منتقل میکند. همانطورکه بررسیهای پیشین نشان میداد، عمدهترین جلوههای بجامانده از تمدن دورۀ سنت منطقه قفقاز در معماری کلیساها حفاظت شده که بررسی ویژگیهای تزئین در این فضاها جنبههای مختلفی از دگرگونی باورها و ارزشهای این ملت را نشان میدهد.
http://www.jaco-sj.com/article_8718_5d8a04026349ce35261d2b5c1dd90836.pdf
2014-11-22
5
7
مهرداد
سلطانی
m_soltani@znu.ac.ir
1
استادیار گروه معماری دانشگاه زنجان
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
زیبایی شناسی تزئینات کلیساهای قفقاز
با نگاه زیباشناسانه به یک اثر هنری، علاوه بر ظاهر به باطن و پیشزمینه شکلگیری اثر نیز پی میبریم. زیباییشناسی با مطالعه ماده و عینیت یک پدیده به علل وجودی و چرایی آن میرسد. در مواجهه با بناهای مذهبی به طور خاص کلیسا، در دو کشور ارمنستان و گرجستان، دو رویکرد متفاوت در برخورد با تزئینات در دوران معاصر مشاهده شد. با مقایسه تزئینات کلیسا در این دو منطقه، با توجه به سابقه تاریخی نسبتاً مشابه، در رویکرد معاصرشان تفاوتهایی دیده میشود. در گرجستان تزئینات الحاقی زیادی بیرویه به بنای کلیسای اولیه اضافه شده که وسیلهای برای تبلیغ مسیحیت، نمایش کلیسا و قدرت حکومت در منظر شهر است. درحالیکه در ارمنستان تزئینات بیپیرایه به شیوه صدر مسیحیت حفظ شده و تلاشی جهت اضافهکردن یا تغییر آن صورت نگرفته است؛ رویکردشان حفظ منظر تاریخی با حداقل تزئینات و نمایش معماری اصیل کلیساست.
http://www.jaco-sj.com/article_8719_ccbd5dd9356bffd3e5b54757d169f974.pdf
2014-11-22
8
15
تزئینات
کلیساهای قفقاز
زیباییشناسی
تاریخگرایی
هنر نمایشی
زهره
شیرازی
zohreshirazii@yahoo.com
1
کارشناس ارشد معماری منظر
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مدیریت و زیباییشناسی نور در کلیساهای معاصر قفقاز
مشاهده و مطالعه تزئینات معماری کلیساهای منطقه قفقاز نشاندهنده تحول یا تغییر رویکردی مشخص در برخی جنبههای این موضوع است. یکی از جنبههای تزئین بنا، استفاده از نورهای طبیعی و مصنوع در کلیساست که به روشهای مختلفی مدیریت و کنترل شده است. مشاهدات میدانی و مطالعات تاریخی دورههای مختلف ساخت کلیساهای این منطقه بیانگر این است که در دو کشور گرجستان و ارمنستان، روند متفاوتی در زیباییشناسی و مدیریت نور و تزئینات طی شده است. رویکرد اصیل و تاریخی در این زمینه عبارت است از یک رویکرد درونگرا که تزئینات شاخصی را برای داخل و خارج کلیسا نمیپذیرد. این تفکر از ورود نور به طور عمومی به داخل کلیسا جلوگیری میکند. اما این رویکرد تاریخی در دوره معاصر دو مسیر متفاوت را در پیش گرفته است؛ در کشور ارمنستان این مسیر در ادامه روند سنتی و تاریخی خود پی گرفته شده است. چنانکه فضای کلیساهای معاصر همچنان تاریک و کمنور و نماسازی آنها کمرنگ و بدون نورپردازی شبانه است. از آنجا که جذب گردشگر در کلیساهای کشور گرجستان رویکرد غالب است، این امر با تزئینات افراطی و تبلیغاتی در داخل و خارج از بنای کلیسا نیز با نورپردازی شبانه که آن را در منظر شبانه شهر شاخص میسازد، بیشتر ظاهر شده است. بدینترتیب میتوان گفت مدیریت نور و تزئینات، توسط مدیران شهری و مذهبی در کشورهای ارمنستان و گرجستان به دو سمت متفاوت هدایت شده است.
http://www.jaco-sj.com/article_8720_e1fd111d957d1026dc5498ab555fa20d.pdf
2014-11-22
16
23
کلیساهای منطقه قفقاز
نور
مدیریت و زیباییشناسی
رویکرد تبلیغاتی
رویکرد تاریخی
محمد
جمشیدیان
mohammad.jamshidyan@gmail.com
1
کارشناس ارشد معماری منظر
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
رویکرد معاصر در تزئینات کلیساهای گرجستان
تزیین به عنوان نمود تفکر طراح محمل و زمینهای است که با خوانش آن میتوان به بنیادهای معنایی حاکم بر خلق و ساماندهی آنها دست پیدا کرد. انواع و شیوههای تزیین کلیسا قادر است تفکر، ایدئولوژی و رویکرد حاکم بر آن را به نمایش میگذارد. تزیین کلیساها در کشور گرجستان رویکردهای مختلفی داشته است؛ در تفاوتی آشکار با شیوههای دوران تاریخی، در تزیین کلیساهای امروز گرجستان از رویکرد کالایی و نمایشی برخوردار بوده که با شمایلهای قدیسین در قالب قابهای الحاقی نمود پیدا کرده است.
این تزیینات از چند ویژگی برخوردارند : 1) ارتباطی با نقوش دوران پیشین ندارند؛ مکمل آنها نیستند و با هویتی مستقل و به صورت افقی ترکیب شدهاند. 2) با توجه به اینکه قاب الحاقی قابلیت کم و اضافهشدن دارد و به تعریف سطحی از پیش تعیینشده نیاز ندارد، وجه موقتی پیدا کرده است. 3) قابها به صورت اشیای منفرد موزهای بدون ارتباط با زمینه در معرض دید قرار دارند. 4) جنبه زمینی دارند و عظمتگرا نیستند.
در کنار این سیاست، نحوه مدیریت کلیسا نیز بر وجه نمایشی آن میافزاید. وجود فروشگاههای کتاب و محصولات فرهنگی و نبود فضای اختصاصی عبادت، حالت نمایشگاهی کلیسا را افزون میکند و مردم بومی تنها به ادای تشریفاتی چون تقدیس قابها، شمع روشنکردن و غسل تعمید اکتفا میکنند زیرا فضایی در کلیسا برای خلوت آنها تعریف نشده است. رویکرد نمایشی و کالایی حاکم بر کلیساهای امروز از محتوای سیاست امروز حکومت در ارتباط با مذهب و نقش آن در جامعه حکایت میکند. به عبارت دیگر در سیاست گرجستان، مدیریت کلیسا با کارکرد رسانهای و به عنوان پدیدهای ابژکتیو جهت جذب مخاطب، فضای معنوی کلیسا را تبدیل به فضایی نمایشگاهی کرده است.
http://www.jaco-sj.com/article_8721_f1839f073332c77b6c1daf3f880e0da1.pdf
2014-11-22
24
29
گرجستان
تزیین
کلیسا
رویکرد نمایشی
رویکرد موزهای
پدیده
عادلوند
padideh_adelvand@yahoo.com
1
پژوهشگر دکتری پژوهش هنر دانشگاه الزهرا، عضو هیئت علمی مرکز پژوهشی نظر
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ساختار گونههای معماری در قفقاز
معماری بارزترین گواه تمدن هر سرزمین در گذر تاریخ است که با شناخت آن میتوان به سرمایههای فرهنگی سرزمینها پی برد. در سفر پژوهشی قفقاز، گروهی با محوریت مطالعه معماری آن سرزمین و هدف پژوهشی شناخت سیر تحول معماری قفقاز در منطقه ارمنستان و گرجستان امروزی تعریف شد. این نوشتار، بیانیه تحلیلی مستخرج از مطالعات پژوهشگران گروه معماری این سفر است. روش تحقیق، مطالعه موردی مبتنی بر مشاهدات میدانی و گردآوری اطلاعات به شیوه مطالعات کتابخانهای، اینترنتی، بررسیها و مشاهدات میدانی، استفاده از نظر همسفران و مصاحبه با صاحبنظران است. پس از مشخصشدن عنوان و هدف تحقیق، سه موضوع اولیه مشخص شد که با تغییراتی در حین و بعد از سفر همراه بود.
دوره کمونیسم نقش ویژهای در تحول معماری قفقاز داشته است. با شروع این دوره، روند معماری سنتی گسیخته و شیوهای جدید عرضه شد که پس از فروپاشی به سرعت فراموش شده و شیوهای نو به وجود آمد. از این رو معماری قفقاز به سه دوره اصلی سنت (قبل از کمونیسم)، کمونیسم و مدرن (بعد از کمونیسم) تقسیمبندی میشود. معماری دوره سنت در مقاله "نگرشی بر ساختار کلیساهای ارتدکس ارمنستان"، معماری دوره کمونیسم با پژوهش "چالش معماری مسکونی منطقه قفقاز" و معماری دوره مدرن در مقالهای با عنوان "از سنتگرایی تا غربگرایی در معماری جدید گرجستان پس از استقلال"مطالعه شده است.
http://www.jaco-sj.com/article_8722_2d0ea860d156dc36a02b7994d5d10a42.pdf
2014-11-22
30
32
احسان
دیزانی
dizani.ehsan@gmail.com
1
کارشناس ارشد مرمت و احیای بناها و بافتهای تاریخی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ساختار کلیساهای ارتدکس ارمنستان
کلیسا به عنوان نمادی مذهبی مفهومی دربردارنده ارزشهای فرهنگی، اجتماعی و آیینی بوده که حاصل تعامل انسان با مظاهر رهبانیت در طول تاریخ است. این مناظر در برگیرنده، حافظ و بیانگر هویت و تاریخ آیینی یک منطقه و ساکنین آن هستند، از این رو بررسی ظواهر مذهبی و ارزشهای آن اهمیت بسزایی دارد. در آثار فرهنگی آن، جلوههای آیینی با رویدادهای تاریخی و فعالیتهای انسانی درهم آمیخته است. کلیسا از فعالیت گروهی انسانی با اعتقاد آیینی مشترک و به نشانه اتحاد یک ملت شکل میگیرد که مظاهر آن در بستر شهر و یا در بستر طبیعت و به دور از جامعه انسانی دیده میشود.کلیساهای ارتدکس ارمنستان در پیوند با معانی و نمادهای تاریخی، یکی از مکانهای آیینی در این سرزمین به شمار میرود. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با کمک مشاهدات میدانی و جمعآوری اطلاعات به شیوه کتابخانهای به بررسی مفاهیم آیینی و معماری کلیساهای ارتدکس و تداوم باورهای آیینی از ابتدای مسیحیت تا کنون میپردازد.
در این راستا با بررسی فلسفه وجودی کلیساها و تداوم باورهای آیینی کهن چنین به نظر میرسد که مذهب و مراسم آیینی، نیازهای روحی و اجتماعی بازدیدکنندگان را برآورده میسازد، همین امر باعث بقا و تداوم کلیساها در طول زمان و شاخص شدن آن به صورت مجموعهای واحد شده است. با وجود ثباتی که در هسته شکلگیری کلیسا دیده میشود، باورها و اعتقادات مذهبی مردم، تعیین کننده تغییر ظواهر اماکن مذهبی و نمادپردازی نقوش آیینی در طول تاریخ است. ساختار اصلی کلیساها ثابت و برگرفته از معانی، مفاهیم و نمادهای گذشته سرزمین ارمنستان است.
http://www.jaco-sj.com/article_8723_852e072e6b2aae2387a3edffa92db13c.pdf
2014-11-22
33
41
ارتدکس
کلیسای قفقاز
معماری مذهبی
فرنوش
مخلص
farnooshmokhles@ymail.com
1
کارشناس ارشد معماری منظر
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
چالش معماری مسکونی منطقه قفقاز
از آنجا که معماری سکونت از بارزترین نمودهای زندگی انسان در شهر و به ویژه منظر یک سرزمین محسوب میشود، بررسی و پرداختن به آن میتواند تحولات و تأثیرات صورت گرفته در زندگی و جامعه آن سرزمین را مشخص کند.
پژوهش صورت گرفته در زمینه خانهها و مجتمعهای مسکونی منطقه قفقاز شامل کشورهای گرجستان و ارمنستان در سال 2014 میلادی، نشان میدهد هرچند شاهد ساخت و سازهایی از ساختمانهای عمومی و حکومتی در این منطقه هستیم، اما تغییر یا تحولی در ایجاد مجتمع و خانههای مسکونی مشاهده نمیشود یا بسیار کمرنگ است. بناهایی که امروزه برای سکونت مورد استفاده قرار میگیرند، محصول دوره کمونیسم است و با گذر زمان، با توجه به نیاز مردم و نحوه زندگی جدید با همان کالبد قبلی بهروز شده و ملحقاتی به آن افزوده شده است.
با بررسی روند تغییرات معماری مسکونی در سه دوره سنت، کمونیسم و استقلال مشخص میشود کمونیسم به عنوان یک تفکر تأثیرگذار با واردکردن معماری دستوری در حوزه سکونت، علاوه بر ایجاد زیرساختهای سکونتی، موجب ایجاد سیری یکنواخت در این معماری شده است. این دوره ضمن تأمین مسکن از لحاظ کمی، تنوع سکونتی را از میان برده و ساختاری یکسان را در معماری سکونت تزریق کرده است. ادامه این شیوه پس از استقلال و حرکت به سمت جهانیسازی صرفاً نمایشی، باعث شده اقدامات در این زمینه حداقلی بوده و یا تغییرات بنیادی نداشته باشد. از سوی دیگر اقتصاد نامناسب جامعه، موجب شده مردم توان ساخت خانههای جدید را نداشته باشند و تمامی این عوامل معماری سکونت منطقه قفقاز را در اغماء و سکون برده است.
http://www.jaco-sj.com/article_8724_2d7e03b19295bfe4bd8c70845f6ffbbc.pdf
2014-11-22
42
49
معماری مسکونی
منطقه قفقاز
سکون
کمونیسم
شروین
گودرزیان
shervin.goodarzian@gmail.com
1
کارشناس ارشد معماری منظر
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
به دنبال هویت درمعماری جدید گرجستان (نمونه : تفلیس)
به دنبال الگوی کمونیستی حاکم بر فضاهای شهری در دوره پیش از استقلال گرجستان، منظر شهری و معماری بناها نیز تحت تأثیر اندیشههای سوسیالیستی قرار گرفت .اگرچه ساختار کلی شهرهای امروز گرجستان چهره کلی همان الگو را دنبال کرده، اما در سالهای پس از استقلال و جدایی از بلوک شرق، با افزایش ارتباطات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی با غرب، همراستا با میل به جهانیشدن و تلاش برای جذب بیشتر گردشگر، این تغییر را شدت بخشیده است.
در سالهای اخیر، اتخاذ دو رویکرد "سنتگرایی" و "غربگرایی" رویکردهای غالب در معماری و شهرسازی کشور گرجستان هستند. رویکرد اول بازگشت به فرمهای سنتی و مؤلفههای حاکم بر آن است که در معماری، منظر و طراحی شهرها، به ویژه در شهرهای جدید دیده میشود. در این رویکرد، الگوهای کلاسیک غربی با استفاده از مصالح سنگی و جزئیات زیاد در نمای بناهایی با کاربریهای گوناگون اجرا شده است. رویکرد دوم، ساخت بناهای فرمگرا و استفاده از عناصر شهری مدرن برای ایجاد هویتی نو و جذب گردشگر است. این بناهای دستوری، فارغ از ارزشهای زیباشناسانه بومی و بدون توجه به زمینه فرهنگی و اجتماعی، به عنوان کانون توجه بصری در شهرهای فای نقش میکنند. هرچند میتوان رویکرد سنتگرا در معماری بناها و فضاهای شهری را تلاشی در راستای هویتمند کردن منظر شهرهای منطقه قلمداد کرد، اما این رویکرد در حد تقلید از معماری گذشته غربی و گرتهبرداری فرمال تقلیل یافته است. رویکرد دوم نیز با اهداف اقتصادی و رقابت با کشورهای غربی بدون توجه به ویژگیهای فرهنگی، عملکردی، جغرافیایی و تاریخی این منطقه، تنها به ایجاد چهرهای آشفته و التقاطی از شهر منجر شده است.
فصل مشترک و معضل هر دو رویکرد جاری، بیتوجهی به مسئله هویت و ابعاد هویتی معماری آینده قفقاز است. هویت به معنای تداوم یک فرهنگ در طول تاریخ یک ملت، در هر دو رویکرد به فراموشی سپرده شده است؛ در رویکرد اول با نگاه فرمال به سنت و تاریخ و در نگاه دوم با شیفتگی و تقلید محض از معماری غرب. ادامه پیداکردن این روند بدون شک به شهرهای بیهویتی میانجامد که در جستجوی گمشدهای در تاریخ یا نایافتهای در غرب سرگردانند.
http://www.jaco-sj.com/article_8725_5f7218123d1a62e1896bad4d88d0ca27.pdf
2014-11-22
50
55
معماری جدید گرجستان
سنتگرایی
غربگرایی
تفلیس
ریحانه
حجتی
reyhane.hojjati@yahoo.com
1
کارشناس ارشد معماری منظر
AUTHOR
مریم
حسینی
mar_hosseini@arch.iust.ac.ir
2
پژوهشگر دکتری معماری، دانشگاه علم و صنعت
AUTHOR
صبا
سلطان قرائی
s.sultanqurraie@ut.ac.ir
3
کارشناس ارشد معماری منظر، دانشگاه تهران
AUTHOR